Blokhuispoort

Volop vrijheid in de oude gevangenis

Herbestemming en restauratie Blokhuispoort

De Blokhuispoort heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in de lange geschiedenis van Leeuwarden. Oorspronkelijk bedoeld als onderdeel van de fortificatie van de Friese hoofdstad, maar sinds 1560 ingericht als gevangenis. Het huidige complex is gebouwd tussen 1870 en 1895. Tegenwoordig is de Blokhuispoort een belangrijk ontmoetingspunt op zowel zakelijk als cultureel vlak. In 2018 is de voormalige gevangenis zelfs het bruisende hart voor Leeuwarden als Culturele Hoofdstad van Europa!

Info



De eerste bebouwing op deze plek stamt uit 1499. Het betrof een zogenaamde dwangburcht, van waaruit de opstandige bevolking van het pas veroverde gebied onder bedwang werd gehouden. In de eeuwen die volgden had de Blokhuispoort de functie van gevangenis. Het ontwerp van het gebouw in zijn huidige vorm stamt uit 1870. In dat jaar werd begonnen met realisatie van de plannen die architect J.F. Metzelaar had uitgetekend. De gevangenis sloot in 2008 zijn deuren. Tijdelijke verhuur aan kleine

bedrijven zorgde ervoor dat het complex niet leeg kwam te staan. In 2014 heeft BOEi de Blokhuispoort gekocht met als doel het ontwikkelen van een cultureel ontmoetingspunt. Een uitdaging was het openbaar maken van een gesloten en monumentaal complex. Een plek die lang van de stad afgesloten was. De beslotenheid dient behouden te blijven, maar er moet ook zicht komen op wat er nu allemaal gaande is binnen de muren. Het is een ingreep die verder gaat dan alleen het gebouw.

Architectonisch is gekozen om zoveel mogelijk te bewaren, de nieuwe aanpassingen duidelijk te maken en sporen van eerdere aanpassingen (en architecten) zichtbaar te laten, ook de heel recente. Er is gekozen voor enkele krachtige ingrepen om nieuwe functies en de voor sommige gebruikers noodzakelijke openheid te faciliteren, passend bij het karakter en de schaal van het complex, daarmee vele kleine ingrepen voorkomend. De huisstijl geeft de verschillende gebouwdelen een gezamenlijke identiteit. Zo is de eenheid en het utilitaire karakter bewaard gebleven.

Celblok H is na grondig historisch onderzoek volledig gerenoveerd. Nieuwe ingrepen zijn zo minimaal mogelijk uitgevoegd en heel strak gedetailleerd in zwart staal en glas.

De nieuwe materialen vertellen waar aanpassingen zijn gedaan. Dankzij de uitgebreide restauratie was er voor celblok A ruimte voor een grote ingreep. Een bibliotheek vraagt om een open en benaderbaar gebouw en dankzij een indrukwekkende doorbraak, gevuld met een glas en staal, heeft het cellenblok de gewenste transparantie gekregen zonder afbreuk te doen aan de uitstraling van de Blokhuispoort. Enkele jaren geleden viel een deel van de gevangenismuur om. Dat is zo gelaten, om transparantie te bereiken en als deel van het verhaal. Daarnaast zijn er ook nieuwe technieken toegevoegd zoals een grote biomassa verwarmingsinstallatie die draait op het snoeiafval van de gemeente Leeuwarden.

Het verhaal van de Blokhuispoort is leidend. Het is niet alleen belangrijk om dit verhaal te vertellen maar ook om er een nieuw hoofdstuk aan toe te voegen. Het nieuwe hoofdstuk heeft als belangrijkste onderwerp het openstellen van het complex. We kunnen al zien dat dit werkt. Er is levendigheid binnen de gevangenismuren, maar ook daarbuiten.

Hoge ambities van alle betrokken partijen en opdrachtgever hebben ervoor gezorgd dat het gezamenlijke doel, namelijk het verhaal voor lange tijd doorgeven, meer dan geslaagd is. De herbestemming geeft een impuls aan de oostelijke binnenstad en de Blokhuispoort is echt een ontmoetingsplaats geworden.

Meer Blokhuispoort?